به سختی می‌توان نتیجه‌ گرفت که خوی و منش ایرانی امیدوارانه یا ناامیدوارانه است. در واقع، زندگی و تاریخ بشر و از جمله ایرانیان سرشار از دوره‌های امید و ناامیدی است. تلاش برای ارائه تبیینی علمی از امید چندان طولانی نیست.