تأثیر آب درمانی بر کاهش درد آرتروز زانو

مقدمه

«هیدروتراپی» یا همان «آب‌درمانی» درمان بسیار مناسبی برای انواع بیماری‌ها، از جمله بیماری‌های اسکلتی و عضلانی است. زیرا افرادی که دارای دردهای مفصلی همچون انواع آرتروزها، بیرون‌زدگی دیسک و ... هستند (که یکی از مهم‌ترین دلایل شایع ابتلا به این بیماری‌ها چاقی یا همان اضافه‌وزن است)، با از دست دادن یک‌سوم وزن خود درون آب، احساس بهتری برای انجام انواع حرکت‌های ورزشی دارند. درواقع دامنه حرکتی آن‌ها در آب بیشتر می‌شود و راحت‌تر می‌توانند حرکت‌های ورزشی را انجام دهند. آب شرایط مناسبی را فراهم می‌کند تا افراد در هر سنی بتوانند ورزش کنند و از درد آن‌ها کاسته شود. همچنین دامنه حرکتی آن‌ها افزایش یابد.

آب‌درمانی نه‌تنها ورزشی مناسب برای درمان بیماری‌های جسمانی، بلکه درمان بسیار مناسبی برای انواع بیماری‌های روان و شادی‌آور روح است. آب‌درمانی فقط راه رفتن در آب نیست، بلکه انجام حرکت‌های فیزیوتراپی و ورزشی داخل آب است.

آرتروز چیست؟

به از بین رفتن و یا ملتهب شدن غضروف مفصلی (غضروف ماده نرم و لیزی است که انتهای استخوان‌ها را می‌پوشاند و به‌عنوان ضربه‌گیر مفصل‌ها عمل می‌کند) «آرتروز» یا «آرتریت» می‌گویند. وجود غضروف مفصلی در بدن ما بسیار ضروری است. درواقع استخوان‌ها داشتن حرکتی آسان روی یکدیگر را مدیون غضروف‌های سالم هستند و آسیب دیدن آن‌ها برای ما درد به همراه دارد.

بیش از صد نوع آرتریت وجود دارد. افراد به اشتباه تصور می‌کنند که همه آرتریت‌ها شبیه هم هستند و درمان یکسانی را به‌کار می‌برند که تأثیر کمی بر درمان آرتریت‌ها دارد. از آنجا که هر نوع آرتریت با دیگری متفاوت است، لذا به روش درمانی متفاوتی نیز احتیاج دارد. تشخیص صحیح نوع آرتریت در هر فردی بسیار سخت است، اما با تشخیص صحیح می‌توانید علت دقیق درد آرتریت را بشناسید و سپس راهکار مناسب برای کاهش درد را اجرا کنید.

دو نوع اصلی آرتریت که بسیار شایع هستند، عبارت‌اند از:

1. «استئوآرتریت» که آرتریت سایشی و فرسایشی است.

2. «آرتریت روماتوئید» که نوع التهابی آرتریت است و زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به درستی کار نکند.

استئوآرتریت

استئوآرتریت شایع‌ترین بیماری مزمن مفصلی است. استفاده بیش از حد از مفصل باعث ایجاد استئوآرتریت می‌شود. این بیماری ممکن است در اثر ورزش‌های طاقت‌فرسا، چاقی و یا افزایش سن ایجاد شود و بیشتر در مفصل‌هایی که سنگینی بدن روی آن‌ها قرار می‌گیرد، شایع‌تر است؛ مثل مفصل زانو، مفصل بالای ران، مچ پا و ستون فقرات. این نوع آرتریت به تدریج طی ماه‌ها و یا سال‌ها ایجاد می‌شود، لذا بهتر است که در مراحل اولیه بیماری درمان آغاز شود.

در این نوع آرتریت، زمانی که فشار روی مفصل‌ها بیشتر می‌شود، غضروف شروع به فرسایش می‌کند و به مرور زمان در اثر فرسایش و ناتوانی در جلوگیری از ضربه‌ها، مفصل از بین می‌رود. برای مثال، فشار بیش از حد روی زانو در اثر چاقی باعث آسیب غضروف مفصلی زانو و فرسایش آن می‌شود. در حقیقت چاقی باعث می‌شود غضروف سریع‌تر از حد طبیعی ساییده شود.

زمانی که غضروف ساییده می‌شود، تأثیر ضربه‌گیری آن کم می‌شود و هنگام حرکت باعث ایجاد درد می‌شود.

علائم شایع این بیماری عبارت‌اند از:

- درد عمیق و رنج‌آور؛

- به سختی نشستن و خم شدن؛

- احساس گرم بودن مفصل هنگام دست زدن به آن؛

- خشکی مفاصل هنگام بیدار شدن از خواب برای مدت حداقل یک ساعت؛

- ورم مفاصل؛

- حرکت کم مفصل.

چند عامل خطرناک باعث به وجود آمدن استئوآرتریت می‌شوند:

استفاده سنگین و مداوم از مفصل؛ تغییرات فشار و نیرو روی مفصل (انداختن وزن روی یک پا)؛ جنسیت؛ سن؛ از همه مهم‌تر، چاقی.

آرتریت‌روماتوئید

آرتریت ‌روماتوئید بیماری مزمن خود ایمنی است که باعث درد، تورم، سفتی و از دست دادن عملکرد در مفصل‌های زانو می‌شود. با آرتریت روماتوئید (یا روماتیسم مفصلی)، به‌خصوص بافت‌های سالم که مربوط به مفصل زانو هستند و برای جذب صدمه یا شوک، و صاف و روان شدن حرکت بین استخوان‌ها طراحی شده‌اند، مورد حمله قرار می‌گیرند. تشخیص و شروع درمان زودهنگام روماتیسم مفصلی مهم است، زیرا آسیب دائمی به استخوان‌ها می‌تواند در اولین سال از شروع بیماری آغاز شود.

اگرچه برای آرتریت‌روماتوئید علاجی وجود ندارد، اما درمان زودهنگام خطر آسیب مفصلی را کاهش می‌دهد و اثر عارضه را محدود می‌کند؛ درواقع به کنترل بیماری می‌انجامد. عوامل محیطی و عوامل ژنتیکی در بروز این بیماری بسیار مؤثرند.

نشانه‌های این بیماری چیست؟

آرتریت‌روماتوئید زانو یک بیماری التهابی مفصلی است که به آرامی شروع می‌شود و در طول زمان پیشرفت می‌کند. متأسفانه گاهی تشخیص و کشف روماتیسم مفصلی می‌تواند دشوار باشد، زیرا علائم اولیه غالباً نامحسوس و نامشخص هستند. «خستگی» و «سفتی و حساسیت در مفصل» از علائم اولیه این بیماری محسوب می‌شوند.

علاوه بر این، علائم روماتیسم زانو در هر بیمار به‌طور متفاوتی ظاهر می‌شود و در بسیاری از بیماران کلاً علائمی ندارد. از علائم دیگر این بیماری می‌توان به تورم، سفتی، درد و قرمزی اشاره کرد.

درمان روماتیسم زانو می‌تواند به کاهش التهاب زانو در مفصل‌های زانو کمک کند. درد را کاهش دهد و از آسیب‌های مفصلی جلوگیری کند. یا آسیب به مفصل را کاهش دهد و بیمار را قادر سازد تا آنجا که ممکن است، زندگی فعالی داشته باشد. گزینه‌های درمان روماتیسم مفصلی عبارت‌اند از: گرما و سرمادرمانی، وسایل کمکی، داروها، فیزیوتراپی، ماساژ، طب سوزنی، تحریک الکتریکی عصب از راه پوست و آب‌درمانی.

کاهش درد روماتیسم مفصلی و آرتریت‌روماتوئید زانو با آب‌درمانی

آب‌درمانی در تعداد زیادی از بیماری‌ها به‌عنوان درمان مکمل مورد استفاده قرار می‌گیرد. آب به خاطر فیزیک منحصربه‌فردی که دارد، وزن بدن را تا یک‌سوم کاهش می‌دهد. همچنین در صورتی که آب گرم باشد، عضله‌ها و مفصل‌ها تسکین می‌یابند.

آب‌درمانی یعنی استفاده از آب برای درمان برخی از عوارض بیماری‌ها، مثل استئوآرتریت و آرتریت‌روماتوئید (روماتیسم مفصلی). آب‌درمانی با شنا کردن متفاوت است و معمولاً با انجام حرکت‌های خاص ورزشی و به آرامی انجام می‌شود. این روش در برخی از نقاط دنیا زیر نظر پزشک متخصص طب فیزیکی یا فیزیوتراپ انجام می‌شود و جزئی از برنامه درمان بیمار به منظور افزایش دامنه حرکت مفصل‌ها یا افزایش قدرت عضله‌ها یا کاهش وزن با توجه به بیماری زمینه‌ای است. باید توجه داشت که آب‌درمانی با دیگر ورزش‌های آبی، مثل آیروبیک در آب تفاوت دارد.

آب‌درمانی چگونه به درمان کمک می‌کند؟

آب‌درمانی از جنبه‌های متفاوت برای شما مفید است:

- آب گرم به عضلات شما کمک می‌کند آرامش خود را باز یابید و با کاهش درد به راحتی ورزش کنید.

- آب باعث کاهش وزن شما تا یک‌سوم وزن واقعی می‌شود و کمک می‌کند، فشار از روی مفصل‌های شما برداشته شود تا به راحتی ورزش کنید.

- آب به‌عنوان یک وزنه عمل می‌کند و با فشار آوردن به عضله‌ها در خلاف جهت حرکت آن‌ها باعث می‌شود عضله‌های شما فشار بیشتری را تحمل کنند و تقویت شوند.

لازم به ذکر است که آب‌درمانی زمانی اثرگذار است که با توجه به میزان مشکل شما یک تا دو جلسه در هفته انجام شود و بعد از مدت حداقل سه تا شش ماه اثربخش خواهد بود. درمان با آب‌درمانی به صبر و شکیبایی نیاز دارد.

در یکی از مقاله‌های مجله برزیلی درمان فیزیکی1، آزمایشی بررسی شده که نتایج آن قابل تأمل است. این تحقیق روی زنان مسن با میانگین سن هفتاد سال که همه آن‌ها در زانوی چپ، یا زانوی راست و یا هر دو زانو احساس درد داشتند، انجام گرفت. قرار بود که این زنان دو جلسه در هفته در مدت زمان شش هفته حرکت‌های آب‌درمانی را طبق برنامه تمرینی که با سرعت متوسط برای آن‌ها در نظر گرفته شده بود، درون آب انجام دهند؛ هرچند که شش هفته مدت‌زمان بسیار کوتاهی برای رسیدن به نتیجه واقعی آب‌درمانی است، نتیجه‌ای که بعد از شش هفته به دست آمد، کاهش درد بیش از نیمی از آن‌ها و همچنین تقویت عضله‌های زانو در آن‌ها بود.

چند تمرین ورزشی برای درمان آرتریت زانو

کشش

1. کشش عضله‌های پشت ران: پاشنه پای مورد نظر را روی زمین قرار دهید، در حالی‌که مچ پا به پشت خم شده است. از ناحیه لگن به طرف جلو خم شوید. سر و تنه را به طرف جلو روی پاها نگه دارید و عضله‌های پشت پای مورد نظر را تحت کشش قرار دهید، نگه دارید و سپس شل کنید.

2. کشش عضله‌های پشت ساق پا: رو به دیوار استخر بایستید، در حالی‌که آرنج صاف است و پاها کنار یکدیگر هستند. با پای دیگر یک قدم به جلو بردارید و هم‌زمان آرنج‌ها را خم و تنه را به طرف جلو حرکت دهید، سپس پاشنه پای عقب را روی زمین نگه دارید و مفصل ران را به طرف جلو و پاشنه عقب را به پایین فشار دهید.

به عقب کشیدن عضله‌های پشت پا

پشت به دیوار استخر بایستید. دیوار استخر را نگه دارید و لگن پای مورد نظر را تا 90 درجه خم کنید. در حالی‌که خم بودن لگن را حفظ می‌کنید، زانو را صاف و خم کنید.

دور و نزدیک کردن پا

با فاصله‌ای به اندازه طول اندام فوقانی خود، کنار دیوار استخر بایستید و لبه دیوار را بگیرید. سپس به آرامی پای راست را صاف و از کنار بدن بالا بیاورید و به وضعیت اولیه باز گردانید.

باز کردن مفصل لگن

در حالی‌که پاهایتان کنار یکدیگرند، بایستید و یک پهلو به طرف دیوار استخر قرار گیرید و با دست نزدیک دیوار را بگیرید. با سفت کردن باسن به آرامی پای مخالف را صاف و به طرف عقب فشار دهید. تنه را صاف نگه دارید و سر به طرف جلو باشد. زانوی پای حمایت‌کننده باید کمی خم باشد. حال به وضعیت اولیه باز گردید.

درمان چاقی با ورزش‌های ایروبیک

یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها بین مردم بیماری چاقی است. چاقی بیماری بسیار خطرناک و کشنده‌ای است که انسان‌ها کمتر به عوارض ناشی از آن توجه می‌کنند. یکی از دلایل شاخص اغلب بیماری‌هایی که امروزه بین مردم بسیار شایع شده‌اند، همچون بیماری‌های اسکلتی، قلبی، تنفسی، آرتریت‌ها و ... ابتلا به بیماری چاقی است. امروزه چاقی با پیشرفت فناوری و به دلیل کم‌تحرکی بین کودکان و نوجوانان بسیار شایع شده است. یکی از راه‌های درمان چاقی برای عموم مردم، به‌ویژه نوجوانان و جوانان، پرداختن به ورزش‌های ایروبیک است. این ورزش‌ها به دلیل شادی‌بخش بودن و جلوگیری از آسیب رسیدن به مفصل‌ها (به دلیل از دست دادن یک‌سوم وزن بدن در آب) برای جوانان و نوجوانانی که بیماری خاصی ندارند، بسیار توصیه می‌شود.