جدول عملکرد برای درس مطالعات اجتماعی
جدول عملکردییک راهنما در سطح ایالتی است که معلم را قادر می‌سازد، در مورد کار دانش‌آموز مبتنی بر استانداردهای اجرایی واضح و براساس یک سلسله شواهد جمع‌آوری شده در طول زمان قضاوت کند. این جدول چنان طراحی شده که:
٭ چارچوبی برای دربرگرفتن تمامی انتظارات برنامه درسی برای همه پایه‌ها و موضوع‌های ارائه شده فراهم می‌آورد.
٭ وظایف ارزشیابی و ابزارها (سرفصل‌ها یا عنوان‌ها) را پیشرفت می‌دهد.
٭ به معلمان در برنامه‌ریزی آموزشی براییادگیریکمک می‌کند.
٭ مقوله‌ها و معیارهای متنوعی را فراهم می‌آورد که به وسیله آن‌ها می‌توان میزان یادگیری دانش‌آموزان را ارزشیابیکرد و سنجید.
مقوله‌های دانش و مهارت ها
مقوله‌هاییکه توسط معیارهای مشخصی بیان شده‌اند، چهار حوزه دانش و مهارت را در برمی‌گیرند که در هر یک از آن‌ها، انتظارات معینی سازمان داده شده‌اند. این چهار مقوله باید به هم وابسته باشند تا نشان‌دهنده درستیکلیت و پیوستگییادگیری باشند. مقوله‌های دانش و مهارت‌ها چنین توصیف می‌شوند:
1. دانش و درک: حجمی از مطالب خاص که در هر پایه کسب شده‌اند و درک معنی و مقصود آن‌ها.
2. تفکر: به‌کار بردن مهارت‌های خلاقانه و نقادانه به شرح زیر:
•مهارت‌های برنامه‌ریزی: برای مثال تمرکز روی تحقیق، جمع‌آوری اطلاعات و سازمان‌دهی به یک تحقیق.
•مهارت‌های پردازش: برای مثال تجزیه و تحلیل ارزشیابی و ترکیب اطلاعات.
•مهارت‌های تفکر خلاقانه/ نقادانه: برای مثال جست‌وجو، حل مسئله، تصمیم‌گیری و تحقیق.
3. ارتباطات: برداشت معنی به شکل‌های متفاوت نظیر:
•شفاهی: برای مثال داستان، نمایش، شعر و بحث.
•کتبی: برای مثال گزارش، نامه و خاطره.
•بصری: برای مثال مُدل (ماکت) ، نقش، نمودار، حرکت، ویدئو و گرافیک رایانه‌ای.
4. کاربرد: کاربرد دانش و مهارت‌ها برای برقراری ارتباط میان مفاهیم مختلف.
معلمان باید تضمین کنند، کار دانش‌آموز مورد ارزشیابی و سنجش متعادلی قرار خواهد گرفت و با توجه به چهار مقوله بالا؛ عملکرد وی در رابطه با انتظارات خاص درون مقوله‌های متناسب در نظر گرفته می‌شود.
معیارها: در هر مقوله جدول عملکرد، معیارهایی فراهم شده‌اند که زیربناهای دانش و مهارت‌ها هستند و هر مقوله را توصیف می‌کنند. برای مثال در دانش و درک، «دانش» یعنی امور مسلم، واژه‌ها و تعریف‌ها، و «درک» یعنی مفاهیم، عقاید، تئوری‌ها، فرایندها، مراحل، روش‌شناسی و فناوری.
معیارها جنبه‌هایی از اجرای دانش‌آموز را نشان می‌دهند که ارزیابی و سنجش می‌شوند.
توصیف‌گرها: توصیف‌گر ویژگی اجرای دانش‌آموز را با توجه به معیار خاصیکه براساس آن ارزشیابی و سنجش صورت می‌گیرد، بیان می‌کند. در جدول عملکرد، اثربخشی توصیف‌گرِ به‌کار رفته برای هر یک از مقوله‌های دانش و درک، تفکر، ارتباطات و کاربرد، در سطوح مختلف مشخص شده است. در هر یک از این کارهای اجرایی، اثربخشی با توجه به معیارهای خاص مد نظر، متفاوت خواهد بود. لذا ارزشیابی اثربخشی ممکن است براساس کیفیت باشد. کیفیت مطلب یعنی متناسب بودن، شفافیت داشتن، صحت، دقت و منطق داشتن، مرتبط بودن، روان بودن، قابلیت انعطاف داشتن، و دارای عمق و گستردگی بودن مطلب. برای مثال در مقوله تفکر، ارزیابی اثربخشی ممکن است متوجه میزان ارتباط و عمق آشکار در یک تجزیه و تحلیل باشد. در مقوله ارتباطات، اثربخشی می‌تواند بر شفافیت بیان یا سازمان‌دهی منطقی اطلاعات و عقاید استوار باشد. یا در مقولهکاربرد، اثربخشی ممکن است بر متناسب بودن و گستردگی ارتباط مبتنی باشد.
همین‌طور در مقوله دانش و درک، ممکن است ارزشیابی از دانش بر صحت، ارزشیابی از درک براساس عمق یک توصیف استوار باشد.
بدین ترتیب، توصیف‌گرها به معلمان در تمرکز بر ارزشیابی و سنجش دانش و مهارت‌های هر مقوله کمک می‌کنند و نیز به دانش‌آموزان در فهم بهتر و دقیق‌تر آنچه مورد ارزشیابی و سنجش قرار گرفته است، یاری می‌رسانند.
تعیین‌کننده‌ها: برای توصیف هر یک از چهار سطح عملکرد یک «تعیین‌کننده» به‌کار می‌رود. بدین صورت که عملکرد سطح 1 محدود، سطح 2 متوسط، سطح 3 قابل ملاحظه، سطح 4 عملکرد بالا و کامل شناخته می‌شوند. برای بیان چگونگی اجراییک دانش‌آموز یک تعیین‌کننده همراه با توصیف‌گر باید بیاید. برای مثال، بیان اجرای دانش‌آموزی در سطح 3، با توجه به معیارهای اولیه در مقوله تفکر، چنین خواهد بود:
«دانش‌آموز مهارت‌های برنامه‌ریزی را با اثربخشی قابل ملاحظه‌ای به‌کار بست».
برخیملاحظاتدرطرحبرنامۀمطالعاتاجتماعی
در طرح‌ریزی مطالعات اجتماعی، معلمان می‌باید مطمئن شوند که دانش‌آموزان توانایی انجام تحقیقات پیچیده را به دست می‌آورند.
روش‌هایتدریس
معلمان باید فعالیت‌هایی متناسب با سن و پایه درسی، و تکلیف‌هاییکه مشوق تسلط بر مفاهیم و پیشرفت مهارت‌های تحقیقی و جست‌وجوگری باشند فراهم آورند برای جاذبه بیشتر، بهتر است مطالب را به گونه‌ای به دانش‌آموزان ارائه دهند که آن‌ها احساس نکنند، این موضوع‌ها فقط مربوط به کار مدرسه آن‌ها است، بلکه مطالب را مرتبط با زندگی، جامعه و دنیای اطرافشان بدهند.
در تمام پایه‌های درسی، هم‌گام با بازدید از موزه‌های محلی، حفاری‌های باستان‌شناسی، اوضاع جغرافیایی (رودخانه یا ناهمواری‌های زمین)، گالری‌های هنری و شرکت در جشن‌های سنتی، سخن‌گویان محلی را نیز باید مد نظر داشت. دانش‌آموزان وقتی بتوانند نقشه‌های واقعی، مصنوعات تاریخی حقیقی و نمونه‌هایی از موقعیت‌های جغرافیایی مورد مطالعه‌شان را از نزدیک ببینند و تجربه کنند. درس‌های مطالعات اجتماعی، تاریخ و جغرافی را بهتر درک می‌کنند. علاوه بر آن، تجربیاتی از این دست موجب می‌شوند که آن‌ها قدردان تصویرهای منحصربه‌فرد مردم اجتماع خود باشند.
یادگیری متقاطع و ترکیبی
در یادگیری متقاطع، فرصت‌هاییادگیری و کاربرد مفاهیم مربوطه و یا مهارت‌ها در دو موضوع درسییا بیشتر فراهم می‌شود؛ مثلاً استفاده از واژه‌های مطالعات اجتماعی در درس خواندن‌های بچه‌ها و یا آموزش چگونه خواندن مطالب غیرداستانی در درس مطالعات اجتماعی. در ضمنِ مطالعه هنر، دانش‌آموزان می‌توانند شعری در مورد درس مطالعات اجتماعی تهیه کنند و یا دانش‌آموزان می‌توانند، آنچه را که در مدیریت اطلاعات فرا گرفته‌اند، در ریاضیات به‌کار گیرند و از اطلاعات جمع‌آوری شده در فعالیت مطالعات اجتماعییک نمودار هندسی بکشند.
در یادگیری ترکیبی، فرصت‌هایی در اختیار دانش‌آموزان قرار داده می‌شود تا برای برآورده کردن انتظارات دو یا چند موضوع درسی، روییک واحد فعالیت یا درس کار کنند. مثلاً در مطالعه الگوهای فیزیک در پایه هفتم، دانش‌آموزان فرصت می‌یابند مطالعه پیشرفت اکوسیستم (علوم) را به مطالعه آب‌وهوا و گیاهان (جغرافیا) مرتبط سازند. همچنین، هنگام تجزیه و تحلیل اطلاعات مربوط به جمعیت (جغرافی)، می‌توانند پیش‌بینی‌هایی ارائه دهند (ریاضیات) یا می‌توان از دانش‌آموزان خواست، یافته‌های خود را به‌صورت شفاهییا گزارش کتبی ارائه دهند (زبان).
مطالعه حوادث جاری
مطالعه حوادث اخیر، جزء ضروری برنامه درسی مطالعات اجتماعی است. چرا که موجب علاقه‌مند شدن و برانگیختن حس کنجکاوی بچه‌ها می‌شود. همچنین، دانش‌آموزان می‌توانند میان آنچه در کلاس یاد گرفته‌اند با حوادث روز دنیا یا حتی حوادث گذشته ارتباط برقرار کنند. لذا، مهارت‌های ارتباطی جزء لاینفک برنامه درسی است.
برنامه‌ریزی درس مطالعات اجتماعی متناسب برای دانش آموزان استثنایی
در برنامه‌ریزی درس مطالعات اجتماعی برای دانش‌آموزان استثنایی، معلمان باید هم انتظارات برنامه درسی را مورد بررسی قرار دهند و هم سطح نمره و نیازهای شخص دانش‌آموز را، و تعیین کنند کدا‌م‌یک از این گزینه‌ها متناسب با اوست:
•نیازی به هیچ‌گونه تطابق (سازش) یا اصلاحی نیست.
•فقط تطابق لازم است.
•انتظارات باید اصلاح شوند (تغییر کنند) و احتمالاً تطابقاتی هم باید صورت گیرد.
و چنانچه دانش‌آموز به تطابق و یا اصلاحاتی نیاز داشت، باید در <طرح آموزش‌وپرورش شخصی» او ثبت شود.
انگلیسی به عنوان زبان دوم و پیشرفت سواد انگلیسی
مسئولیت پیشرفت زبان دانش‌آموزان بر عهده معلم کلاس و مسئولان مدرسه است. داوطلبان و دوستان نیز می‌توانند در این زمینه مفید باشند. همه معلمان باید دیدگاه‌ها و روش‌های مناسب و راهبردهای آموزش را با هم ترکیب کنند تا مطالب و منابع درسی مطالعات اجتماعی با وضعیت دانش‌آموزان تطبیق کند. به این منظور معلم می‌تواند از روش‌های زیر سود جوید:
• تطبیق برنامه‌ها:
ـ استفاده از معلم اضافه و راهبردهاییادگیری در همان ابتداییادگیری دانش‌آموزان؛
ـ اصلاح (تعدیل) انتظارات برنامه درسی اگر دانش‌آموزان قادر به پاسخ‌گویی با برآورده کردن آن انتظارات نیستند، به دلیل مشکل در فهم زبان انگلیسی؛
•بزرگ‌نمایی مفاهیم کلیدی و آموزش‌های واضح‌تر به دانش‌آموزان؛
•استفاده از کمک‌درسی‌های دیداری و متنوع، به‌طور متناوب.
مطالعــات اجتمــــاعی و آمـــــوزش علـــیه تبعیـض
مطالعات اجتماعی به دانش‌آموزان کمک می‌کند، عادت‌های ذهنی ضروری برای جامعه پیچیده دموکراتیک را که در آن فناوری، اقتصاد و سیاست به سرعت در حال تغییرند، کسب کنند. از دانش‌آموزان انتظار می‌رود که حقوق و مسئولیت‌های شهروندی را درککنند و با احترام و صبر بپذیرند و نسبت به محیط اطراف نیز مسئول باشند.
در مطالعات اجتماعی، دانش‌آموزان مشارکت ملت‌های مختلف در گذشته و حال برای پیشرفت کانادا و جهان را یاد می‌گیرند. مهارت‌های نقد و تحقیق که در مطالعات به آن‌ها یاد داده می‌شوند، و توانایی دانش‌آموزان را برای تشخیص تعصب‌ها در عصر حاضر و نیز تصویرها، تعریف‌ها و نقطه نظرات تاریخی قوت می‌بخشد. فعالیت‌هاییادگیری در برنامه درسی باید مشمول طبیعت باشد و نقطه نظرات متفاوت را منعکس سازد تا دانش‌آموزان نسبت به تجربیات و درک دیگران حساس شوند. دانش‌آموزان همچنین یاد می‌گیرند از حقوق انسان دفاع کنند و در مقابل نژادپرستی بایستند.
مهارت‌ها یتحقیق و پرسشگری، سواد خواندن و نــوشتن و حساب کردن
درس مطالعات اجتماعی واژه‌های فراوانی را به‌صورت شفاهی و کتبی در خود دارد که کمک شایانی به پیشرفت زبان دانش‌آموزان می‌کند. همچنین استفاده از دیاگرام‌ها، نمودارها، نقشه‌ها، جدول‌ها و تصاویر به درک ریاضی آن‌ها کمک می‌کند.
نقش فـناوری در مطالعات اجتماعی
فناوری اطلاعات و ارتباطات ابزارهای گسترده و ظرفیت بی‌نظیری براییادگیری دانش‌آموزان و غنی ساختن راهبردهای آموزشی معلمان فراهم می‌آورد. بدین وسیله دانش‌آموزان با سایر مدرسه‌ها در هر جای دنیا، حتی در منزل یا در سفر خارج ارتباط می‌گیرند و بدین ترتیب، جامعه جهانی را به کلاس درس می‌آورند. برنامه‌های رایانه‌ای به دانش‌آموزان کمک می‌کنند، اطلاعات را جمع‌آوری، پردازش و طبقه‌بندیکنند، آن‌ها را بنویسند و ویرایش کنند، و گزارش یافته‌های خود را ارائه دهند. آن‌ها به کمک «سی‌دی رام» و سایت‌های اینترنتی می‌توانند به موزه‌ها و آرشیوها در کانادا یا سراسر دنیا دسترسی داشته باشند و از دوربین دیجیتال یا پروژکتور برای طراحی، نوشتن و ارائه نتایج تحقیقاتشان در کلاس درس استفاده کنند.
معلمان هم با فناوری اطلاعات و ارتباطات می‌توانند روش‌های آموزشی متنوع‌تری را ابداع کنند.
درس مطالـعات اجتماعـی به عنوان راهنما
درس مطالعات اجتماعی می‌تواند راهنمای حرفه‌ای خوبی برای دانش‌آموزان باشد. این کار به وسیله برگزاریکنفرانس‌های حرفه‌ای و دعوت از مهمان‌هاییکه بتوانند در این زمینه صحبت کنند، انجام می‌شود. درس مطالعات اجتماعی از ابتدا باید استقلال در انجام تکالیف را به دانش‌آموزان یاد بدهد. تأکید بر مشارکت حل مسائل، همکاری با دیگران، حل اختلافات، شرکت در کلاس، و ... همه جزو هدف‌های درس مطالعات اجتماعی هستند.
درس مطالعات اجتماعی و مقولۀ سلامت و ایمنی
اگرچه مقوله سلامت و ایمنی مستقیماً ربطی به این درس ندارد، اما این مقوله می‌تواند اهمیت پیدا کند؛ به‌ویژه زمانیکه یادگیری به‌صورت پژوهش‌های میدانی باشد. پژوهش‌های میدانی می‌توانند بُعدی هیجان‌انگیز و معتبر در تجربیات یادگیری دانش‌آموزان باشند.
میراث و تابعیت
در این سطح، مطالبی با عنوان‌های متفاوت به دانش‌آموزان ارائه می‌شوند که به فهم بیشتر آن‌ها از ارتباطات میان گذشته و حال، و نیز روابط میان فرهنگ‌های مختلف در کانادا، و حقوق و مسئولیت‌هاییک شهروند نائل می‌آیند. آن‌ها از قوانین و مسئولیت‌های خانه و مدرسه، و سنت‌ها و جشن‌ها در جامعه خودشان شروع می‌کنند. سپس با استقرار ساکنان اولیه در شمال کانادا، جنبه‌هایی از جامعه قرون وسطا و کاشفان اروپاییکانادا آشنا می‌شوند.
در ضمن مطالعه این مطالب، آن‌ها به پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ایکه در طول این عصرها رخ داده‌اند، پی می‌برند؛ به‌ویژه در فناوری، اکتشافات و روش‌های حکومت. آن‌ها به نقش خود در پیشرفت کانادای امروزی نیز فکر می‌کنند. در همه پایه‌ها، دانش‌آموزان کار تحقیقاتی انجام خواهند داد.
عنوان‌های درسی پایه‌های اول تا ششم که دانش‌آموزان را آمادهیادگیری تاریخ می‌کنند، از این قرارند:
پایه اول: روابط، قوانین و مسئولیت‌ها
پایه دوم: سنت‌ها و جشن‌ها
پایه سوم: استقرار اولیه یا ساکنان اولیه شمال کانادا
پایه چهارم: قرون وسطا
پایه پنجم: شهروندان اولیه
پایه ششم: مردمان بومی و کاشفان اروپایی
کانادا و ارتباطاتش با جهان
در این بخش مطالب درسی رویکانادا و ارتباطاتش با سایر جهان متمرکز است. دانش‌آموزان از مطالب آشنا (مثل جامعه محلی خودشان) شروع می‌کنند و کم‌کم به مطالعه جوامع دیگر، ایالت‌ها، قلمروها و سایر مناطق کانادا و ارتباطاتش با سایر کشورهای جهان می‌پردازند. همچنین، دانش‌آموزان به مطالعه حکومت می‌پردازند.
این عنوان‌ها دانش‌آموزان را برای مطالعه جغرافیا در پایه‌های اول تا ششم آماده می‌سازند:
پایه اول: جامعه محلی
پایه دوم: اَشکال مختلف جامعه در جهان
پایه سوم: جوامع شهری و روستایی
پایه چهارم: ایالات، قلمروها و مناطق کانادا
پایه پنجم: تابعیت و حکومت در کانادا
پایه ششم: ارتباطات کانادا با جهان
منبع
Ontario Social Studies and Geography Curriculum (2018), Ministry of Education, Canada, retrieved from: www.ontarion.ca/edu