در این پژوهش ابعاد متفاوت هویت به صورت نظامدار، عینی و کمّی (اعداد و ارقام) با استفاده از روش تحلیل محتوا مورد توجه و تحلیل قرار گرفته است. جامعه آماری این پژوهش شامل کتاب های مطالعات اجتماعی دوره متوسطه بود. اطلاعات با استفاده از اسناد و متون (کتاب های درسی) و با استفاده از پرسشنامه معکوس گردآوری شد. برای تعیین پایایی ابزار تحقیق از روش «بازآزمایی» (آزمون و آزمون مجدد) استفاده شد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که کتاب های مطالعات اجتماعی دوره متوسطه، به ابعاد متفاوت هویت کمتر پرداخته است. همچنین نتایج نشان داد که از کل 453 واحد تحلیل در کل کتاب ها، مقوله هویت دینی 126 واحد (81/27)، هویت فرهنگی 109 واحد (06/24)، هویت جمعی 83 واحد (32/18)، هویت ملی 64 واحد (13/14)، هویت قومی 42 واحد (27/9) و مقوله هویت فردی 29 واحد (40/6) به دست آمده است.

روش تحقیق در این پژوهش توصیفی و از نوع تحلیل محتواست. جامعه آماری کتاب مطالعات اجتماعی پایه ششم بوده است. در این تحقیق واحد تحلیل متن، تصویر و تمرین بوده است. روایی و پایایی ابزار پژوهش تأیید شده است. عمده ترین یافته های پژوهش بیانگر آن است که 377 مورد در متن، 197 تصویر و 156 فعالیت دانش شهروندی را به گونه ای مطرح ساخته اند که تقریباً در نیمی از متن و تصویرها و تمرین های کتاب مطالعات اجتماعی پایه ششم به عنصر «دانایی محوری» توجه شده است، اما به دیگر عناصر توجه چندانی نشده است. به عبارت دیگر، در متن 192 مورد و 119 تصویر و 87 تمرین به عنصر دانایی محوری در کتاب مطالعات اجتماعی پرداخته اند. در حالیکه در متن و تمرین ها به «مشارکت» و در تصویر به عنصر «انتقادگری» و «انتقادپذیری» اشاره کمتری شده است. به عبارت دیگر، توجه به دانش شهروندی در کتاب مطالعات اجتماعی به میزان قابل توجهی نیست، زیرا بسیاری از عناصر دانش شهروندی مانند مشارکت، انتقادگری و انتقادپذیری در متن، تصویرها و تمرین ها تا حدودی نادیده گرفته شده اند. قصور و ناتوانی کتاب مطالعات اجتماعی در توجه به عناصر دانش شهروندی باعث خواهد شد، دانش آموز نتواند از وظایف شهروندی خود آگاه شود.

برنامه درسی و آموزشی علوم اجتماعی