طراحی و ترسیم خلاقانه نقشه های ذهنی و مفهومی زیست شناسی با نرم افزار

اشاره

نقشه‌های ذهنی و مفهومی برای اهداف و مطالب متنوع، در اشکال و انواع مختلف طراحی و ترسیم می‌شوند. ازجمله کارکردهای نقشه‌های مفهومی درآموزش و یادگیری، کمک به سازماندهی، خلاصه ‌کردن، معنادارکردن مفاهیم مختلف دروس و غیره برای یادگیری مؤثر دانش‌آموزان است. با توجه به نقش و جایگاه مؤثر نرم‌افزارهای آموزشی و کاربردی در فرایندهای آموزشی جذاب و با عنایت به مبانی سند تحول بنیادین؛ از جمله، راهبرد کلان: بهره‌مندی هوشمندانه از فناوری‌های نوین در نظام تعلیم‌وتربیت رسمی عمومی مبتنی بر نظام معیار اسلامی (هدف‌های کلان 3، 2، 1،5 ،7)¹، دراین نوشتار طراحی تعاملی و خلاق نقشه‌های ذهنی و مفهومی درس ‌زیست‌شناسی با کمک ‌نرم‌افزار ارائه شده است.

طراحی وترسیم نقشه مفهومی با نرم‌افزار IMindMap

این ‌نرم‌افزار² به معلم و ‌دانش‌آموزان کمک ‌می‌کند تا بتوانند نقشه‌های ذهنی و مفهومی خود درباره مطالب ‌زیست‌شناسی، مانند: طبقه‌بندی‌ها را با توجه به ویژگی‌های کاربردی ‌نرم‌افزار به آسانی و با سرعت و به‌صورت «تعاملی» و «خلاقانه» طراحی کنند.

نحوه طراحی نقشه‌های مفهومی

1. از طریق این مسیر در برنامه، ‌می‌توان از قالب‌های نمونه برای طراحی ‌نقشه مفهومی استفاده، یا فایل‌های طراحی ‌شده قبلی را دوباره مشاهده کرد. ‌می‌توان برای مفهوم اصلی در نقشه‌های مفهومی، از تصاویر و اشکال مختلف براساس نیاز استفاده کرد (شکل۱).

Maps-New Mind Map-…

شکل 1. استفاده از تصاویر و اشکال متفاوت.

2. ابتدا مفهوم اصلی (مانند گیاهان) را مشخص می‌کنیم و‌ می‌نویسیم و بعد از آن، براساس اهداف آموزشی و با کمک ابزار رسم که در مرکز هر مفهوم نشان داده می‌شود، اقدام به طراحی ‌نقشه مفهومی ‌می‌کنیم. طراحی نیز فقط با حرکت کلیک چپ به آسانی امکان‌پذیر است (شکل2).

شکل 2. طراحی نقشه‌ مفهومی با حرکت کلیک چپ.

ارتباط‌ها و شاخه‌هایی که برای مفاهیم رسم می‌شوند، در هر لحظه به آسانی توسط معلم و ‌دانش‌آموزان برای تکمیل شدن قابل تغییر هستند.

3. درطراحی تعداد مفاهیم و ارتباطات آن‌ها هیچ محدودیتی وجود ندارد و این کار با توجه به حجم مطالب درسی و نیاز ‌دانش‌آموزان تکمیل ‌می‌شود.

4. دیگر ویژگی مهم نرم‌افزار، امکان اضافه کردن فایل‌های مختلف مانند: فیلم‌های آموزشی، تصاویر مختلف، صوت، نرم‌افزارهای ویندوزی و فلش و غیره به هرکدام از مفاهیم در‌ نقشه مفهومی است. این ویژگی باعث ایجاد خلاقیت و تعاملی کردن نقشه مفهومی می‌شود و بر جذابیت و چندمنظوره بودن آن در یادگیری ‌می‌افزاید. این ویژگی جالب با کلیک کردن روی هر مفهوم طبق تصویر قابل دسترسی است (شکل۳).

شکل 3. امکان افزودن فایل‌های متفاوت به مفاهیم.

5. طراحی و ترسیم تعاملی نقشه‌های مفهومی متنوع براساس موضوعات درسی به آسانی امکان‌پذیر است. ‌این نرم‌افزار امکان همکاری مشارکتی معلم و ‌دانش‌آموزان را برای تکمیل نقشه‌ها، فراهم ‌می‌کند (شکل٤).

شکل 4. مراحل ترسیم نقشه مفهومی.

6. در پایان، طراحی نقشه‌های مفهومی ‌می‌توان از آن خروجی‌های مختلف دریافت کرد و در جاهای مختلف به کار برد (شکل٥).

شکل 5. گرفتن خروجی‌های متفاوت از نقشه‌ ترسیم شده.

‌نرم‌افزار معرفی شده در این نوشتار با داشتن ابزارها و ویژگی‌های جالب و کاربردی، مانند: قابلیت افزودن فایل‌های آموزشی مختلف به هر بخش از ‌نقشه مفهومی، امکان مشارکت گروهی معلم و ‌دانش‌آموزان در تکمیل نقشه‌های مفهومی درس ‌زیست‌شناسی را به‌صورت تعاملی و خلاقانه طی فرایند آموزشی و یادگیری فراهم ‌می‌کند. طراحی و ترسیم نقشه‌های ذهنی و مفهومی با این برنامه به‌صورت نامحدود و به آسانی ممکن است.