اشاره
احمد بحری محیط‌بان فعالی است. در اینستاگرام فعال است و نیز در شبکه اجتماعی موبایلی تلگرام کانالی1 دارد تحت عنوان «روزمرّگی‌های یک محیط‌بان» که آن را «رسانه محیط‌بانان ایران» می‌داند. در سال‌های اخیر محیط‌بانان کمک بسیاری در حفظ محیط زیست و حیات‌وحش کرده‌اند. او این کانال تلگرامی را به محیط زیست، به‌ویژه حیات‌وحش ایران، اختصاص داده است و در آن به معرفی حیات‌وحش ایران می‌پردازد، فعالیت‌ها، نظرها، مشکلات و خبرهای محیط‌بانان را منعکس می‌کند، محیط‌بانانی که در نگهبانی از محیط طبیعی صادقانه و خالصانه و بی‌ادعا می‌کوشند. او به مشکلات محیط طبیعی کشور اشاره می‌کند، ویدیوهای کوتاه از جانوران و ارتباط‌های اجتماعی آن‌ها نشان می‌دهد، اخبار مربوط به مبارزه با شکارچیان غیرمجاز و نیز اخبار مرتبط با نجات جانوران وحشی جانوران آسیب‌دیده و بازگرداندن آن‌ها به محیط طبیعی را منعکس می‌کند.
در یکی از روزهای سرد زمستانی به سراغ او در محل تالاب بهشت معصومه قم رفتیم تا با او گفت‌وگو کنیم. آنچه در پی می‌آید، حاصل این گفت‌وگوست.
عقاب شاهی، عقاب صحرایی، کوکور، عقاب دریایی، چند گونه کرکس، مانند کرکس مصری که در معرض انقراض جهانی است، کرکس سیاه، کرکس معمولی هم به اینجا می‌آیند
ممکن است درباره محیط طبیعی بهشت معصومه قم اندکی توضیح دهید؟
اینجا در نزدیکی سایت محل تخلیه زباله شهر قم است. آب این تالاب از چند منبع مختلف تأمین می‌شود. یکی آب زه است. آب‌های زیرزمینی در این منطقه بالا هستند؛ مثلاً اگر زمین را دو متر حفر کنیم، به آب می‌رسیم. البته اینجا چشمه‌های زیرزمینی هم دارد. مقداری از آن از تصفیه‌خانه فاضلاب تأمین می‌شود. هنوز مطالعات کافی روی منشأ آب این تالاب انجام نشده است.
چه نوع پرندگانی در اینجا ساکن‌اند؟ چند نوع پرنده مهاجربه اینجا می‌آیند؟
به آن طرف نگاه کنید. آن پرنده‌هایی که آنجا به صورت دسته و گروه می‌بینید، سهره گُلی هستند. البته هنوز رنگشان خیلی سرخ نشده. تابستان‌ها به رنگ سرخ در می‌آیند. دسته‌های سار را هم که می‌بیندید آنجا در حرکت‌اند. الان زمان میانی مهاجرت است. مهاجرت آن‌ها از اوایل پاییز شروع شده است. اوایل پاییز جمعیت این سارها بیشتر از ۱۰۰ تاست. این تعداد که می‌بیند، چون احتمالاً به علت ضعف نتوانسته‌اند با گروه بروند، اینجا مانده‌اند. تا یک ماه پیش روی آب پر از پرنده بود.
از اواخر تابستان، معمولاً اولین گروه پرندگان مهاجری که به اینجا می‌آیند، خوتکاها هستند. خوتکای ابروسفید، اردک سرسبز، تنجه که نوعی مرغابی و شبیه غاز است و نیز آنقوت که خیلی زیباست، از پرندگان مهاجری هستند که به اینجا می‌آیند. معمولاً از اوایل پاییز مهاجرت عقابها هم به اینجا شروع می‌شود.
از اواخر تابستان، معمولاً اولین گروه پرندگان مهاجری که به اینجا می‌آیند، خوتکاها هستند
عقاب هم دارید؟
بله. عقاب شاهی، عقاب صحرایی، کوکور، عقاب دریایی، چند گونه کرکس مانند کرکس مصری که در معرض انقراض جهانی است، کرکس سیاه، کرکس معمولی هم به اینجا می‌آیند. در ایران سه گونه کرکس داریم که هر سه گونه در اینجا هستند.
الان آن عقابها در آسمان با بال‌های باز در پروازند.
بله. عقابها بیشتر به حالت بال‌باز روی پرواز می‌کنند. به همین علت انرژی اندکی مصرف می‌کنند؛ یعنی سوار بر هوای گرم می‌شوند و با آن به بالا می‌روند. به همین علت تا حدود ساعت ۱۰ صبح که هوا هنوز سرد است، زمین‌گیرند؛ ولی از آن به بعد آسمان پر از عقاب می‌شود. عقاب صحرایی در ایران زادآوری نمی‌کند.
شاید به‌همین دلیل است که بسیاری ازگروه‌های پرنده‌نگریبه اینجا می‌آیند؟
بله، درست است بسیاری از پرنده‌نگرهای کشور به اینجا آمده‌اند و پرندگان اینجا را مشاهده کرده‌اند.
عقاب‌های اینجا چه جانورانی را شکار می‌کنند؟
عقاب‌های اینجا، در این فصل بیشتر از غذاهای آماده زباله‌ها استفاده می‌کنند و کمتر شکار می‌کنند؛ اما موقع جوجه‌داری شکار می‌کنند. در بین آن‌ها عقاب طلایی لاشخوری نمی‌کند.
عقاب و کرکس که شکارچی ندارند؟
نه؛ عقاب و کرکس شکارچی ندارند و آخرین حلقه زنجیره‌های غذایی هستند؛ اما فراوان دیده‌ایم که گاه با تیرهای برق برخورد می‌کنند؛ بالشان شکسته است یا مرده‌اند.
شکارچی‌ها زیاد به این منطقه می‌آیند؟
بله. شکارچی‌ها زیاد به این منطقه می‌آیند. البته، بعضی‌ها برای شکار نمی‌آیند؛ مثلاً برای تمرین نشانه‌گیری می‌آیند. بعضی‌ها هم به دست آوردن گوشت شکار و خوردن گوشت می‌آیند. بعضی‌ها هم که تعدادشان بسیار کم است، برای فروش شکار می‌کنند. البته، تعدادی دیگر هم هستند که از خانواده‌های شکارچی هستند و اسلحه دارند و قصد دارند رهرو پدران خود باشند و کار آن‌ها را ادامه دهند.
فکر نمی‌کنید که اگر مردم با این محیط‌های طبیعی آشنا شوند، به اینجا بیایند و محیط طبیعی را تخریب کنند؟
نه، من فکر می‌کنم طبیعت‌گردی واقعی به حفاظت محیط بسیار کمک می‌کند. کسانی که با محیط‌های طبیعی آشنایی کمتری دارند، بیشتر محیط را تخریب می‌کنند و به‌عکس. متأسفانه این روزها تفریح مردم بیشتر رفتن به باغ‌ها و جوجه کباب خوردن است. بهتر است آن‌ها را به سوی طبیعت راهنمایی کنیم و آموزش‌های لازم را هم آن‌ها بدهیم.
معلمان ما چگونه می‌توانند دانش‌آموزان را با طبیعت بیشتر مأنوس کنند؟
بچه‌ها را باید به‌طور مستقیم با محیط طبیعی مرتبط کرد. با پوستر و سخنرانی و نشان دادن عکس و این‌ها نمی‌شود. بهتر است مانند مدارسی که به نام مدارس طبیعت معروف‌اند، بچه‌ها را بیشتر با طبیعت آشنا کنیم. باید آن‌ها را به طبیعت بیاوریم و در چادر بخوابانیم تا خودشان در طبیعت غذا درست کنند و زیستن در محیط طبیعی را تجربه کنند.
آموزش طبیعت در کودکی تأثیر زیادی دارد. یک اردو در طبیعت خیلی مؤثر است. ممکن باعث شود یک نفر از هر ۲۰ نفر به محیط زیست علاقه‌مند شود و بر محیط طبیعی تأثیر بسیار بگذارد.
باید دانش‌آموزان را به طبیعت بیاوریم و در چادر بخوابانیم تا خودشان در طبیعت غذا درست کنند و زیستن در محیط طبیعی را تجربه کنند
شما خودتان چگونه به طبیعت علاقه‌مند شدید؟
علاقه من به طبیعت از کودکی آغاز شد. در آن زمان‌ها به روستای پدریمان که می‌رفتیم، با باغ‌ها و قنات‌ها و طبیعت بیشتر ارتباط داشتیم. می‌رفتیم به روستای پدریمان گردوچینی. دو سه ماه در یک اتاقک قدیمی با سقف چوبی بدون آب و برق زندگی می‌کردیم. این علاقه خود من بود. برادرهای من با ما نمی‌آمدند. من با پدر و مادرم سه‌تایی می‌رفتیم.
پی‌نوشت
1. https://t.me/mohitbani