گپ‌وگفتی با الهام فرساد، معلم زیست‌شناسی درمیان خراسان جنوبی
اشاره
دوازدهمین جشنواره کشوری الگوهای برتر تدریس از ۳۱ مرداد تا ۲ شهریورماه ۱۳۹۵ در شهر اصفهان برگزار شد. الهام فرساد، معلم زیست‌شناسی درمیان خراسان جنوبی یکی از شرکت‌کنندگان این جشنواره بود. با او گفت‌وگویی انجام دادیم که ملاحظه می‌کنید.
شما چند سال سابقه کار دارید و در چه پایه‌هایی زیست‌شناسی تدریس می‌کنید؟
من ۹ سال است که زیست‌شناسی همه پایه‌های تحصیلی را تدریس می‌کنم. به علت کمبود معلم در منطقه مجبوریم با تمام توان کار کنیم و همه پایه‌ها را درس بدهیم.
چه شد که شما در این جشنواره شرکت داده شدید؟
طرح درس من منتخب استان شد و راه را برای حضور من در این جشنواره کشوری باز کرد.
آیا از قبل شرکت در جشنواره تصور می‌کردید که طرح درس شما بهعنوان منتخب برگزیده شود؟
نه؛ وقتی که داشتم برای شرکت در این جشنواره طرح درس می‌نوشتم، با دانش‌آموزانم تمرین می‌کردم و از نحوه اجرایم فیلم تهیه می‌کردم، هرگز فکر نمی‌کردم طرح درس من بهعنوان یک معلم نسبتاً کم‌تجربه، با سابقه حدود ۹ سال، منتخب اول استان خواهد شد و به مرحله کشوری راه خواهد یافت.
وقتی به مرحله کشوری راه یافتید، چه احساسی داشتید؟
وقتی که به مرحله کشوری راه یافتم، بسیار خرسند بودم که خواهم توانست اجرای طرح درس‌های برتر و منتخب استان‌های مختلف کشور را از نزدیک ببینم و از هرکدام تجربه‌ای نو کسب کنم. تا آن روز هرگز چنین تجربه شیرینی حس نکرده بودم.
چند نفر در این جشنواره شرکت کردند؟ فضای کلی جشنواره چگونه بود؟
۳۲ معلم زیست‌شناسی از سراسر ایران که بیشتر آن‌ها سابقه کاری زیادی داشتند و برگزیده استان‌های خود بودند، در این جشنواره شرکت کردند. فضا بسیار صمیمی و دوستانه بود. همه ما در این فضا با همدیگر به رقابت پرداختیم. در حاشیه جشنواره، همه با هم جمع می‌شدیم و به تبادل نظر و گفت‌وگو می‌پرداختیم.
هرگز فکر نمی‌کردم طرح درس من بهعنوان یک معلم نسبتاً کم‌تجربه، با سابقه حدود ۹ سال، منتخب اول استان خواهد شد و به مرحله کشوری راه خواهد یافت
دیگر شرکت‌کنندگان چه نظری در باره جشنواره داشتند؟ آیا نظر همه مثل نظر شما بود؟
معلمان در آنجا حس‌های مختلفی داشتند؛ از جمله شادی، نگرانی و حتی فشار عصبی. فضا تا اندازه‌ای رقابتی هم بود. هرکس به‌نوعی برای اجرای بهتر و چشمگیرتر طرح درس خود دغدغه خاص خود را داشت؛ مثلاً یکی نگران گلدان‌هایش بود که تا روز ارائه پژمرده نشوند؛ دیگری مرتب جوانه‌های گندم خود را وارسی می‌کرد و یکی دیگر هم به‌دنبال تخته مغناطیسی بود. بعضی‌ها هم مرتباً سی‌دی‌های خود را وارسی می‌کردند تا مبادا موقع اجرا مشکلی پیش بیاید؛ اما ناگفته نماند که همه فشارهای عصبی مربوط به پایین پله‌های صحنه اجرا بود. به‌محض اینکه پایمان به بالای صحنه می‌رسید و در مقابل دانش‌آموزان قرار می‌گرفتیم، اثری از عصبیت نبود. همه شرکت‌کنندگان به داشتن چنین حسی اذعان داشتند. بالاخره، پس از اجرای تدریس واقعاً خیال‌مان راحت می‌شد. البته، بعضی‌ها از اجرای خود راضی بودند و عده معدودی هم رضایت چندانی از کار خود نداشتند. به‌نظر من همین که خودمان از کارمان رضایت می‌داشتیم و می‌توانستیم در مدت ۳۰ دقیقه به همه قسمت‌های لحاظ شده در طرح درس‌مان عمل کنیم، بسیار خوشنود بودیم.
طرح درس شما در چه موردی بود؟
موضوع تدریس من هورمون‌های گیاهی (محرک‌های رشد) بود که براساس طرح درسی که نوشته بودم، اجرا کردم.
یکی نگران گلدان‌هایش بود که تا روز ارائه پژمرده نشوند؛ دیگری مرتب جوانه‌های گندم خود را وارسی می‌کرد و یکی دیگر هم به دنبال تخته مغناطیسی بود. بعضی‌ها هم مرتباً سی‌دی‌های خود را وارسی می‌کردند تا مبادا موقع اجرا مشکلی پیش بیاید
ممکن است درباره طرح درس‌تان بیشتر توضیح بدهید؟
ابتدا با ورود به کلاس با دانش‌آموزانم احوال‌پرسی کردم و حال دانش‌آموزان و موقعیت روز را هم مورد توجه قرار دادم. بعد، نوبت ارزشیابی ورودی بود. از چند دانش‌آموز به‌صورت شفاهی سؤالاتی از درس قبل پرسیدم و سپس برای شروع تدریس، در دانش‌آموزانم ایجاد انگیزه کردم. برای این کار از دانه‌های نورسته عدس که از قبل کاشته بودم، استفاده کردم و نظر دانش‌آموزان را به آن‌ها جلب کردم. سؤالاتی در مورد نحوه رویش دانه و نورگرایی از ایشان پرسیدم. پس از آن انتظارات خود از دانش‌آموزان را در مورد موضوعات تدریس، بیان کردم؛ مثلاً گفتم که از شما انتظار دارم بعد از ارائه درس، کاربردهای هورمون اکسین را در کشاورزی بدانید. سپس براساس روش ارائه درس که در طرح درس مشخص شده بود، درس را ارائه دادم. روش من پرسش و پاسخ گروهی بود و برای این کار از نرم‌افزار اتوپلی استفاده کردم و یک پویانمایی جالب برای آموزش فرایند نورگرایی درگیاهان نشان دادم که به‌نظرم بسیار قابل توجه بود. من سه گروه دانش‌آموزی خود را براساس سه موضوع تدریسم که هورمون‌های اکسین، سیتوکینین و ژیبرلین بود، نام‌گذاری کردم.
بعد از ارائه درس با روش پرسش و پاسخ، ارزشیابی پایانی را انجام دادم. با استفاده از نرم‌افزار آزمون‌ساز تعدادی سؤال چندگزینه‌ای تهیه کرده بودم و از هر گروه سؤال مربوط به همان گروه را پرسیدم؛ مثلاً، از گروه اکسین سؤالات مربوط به اکسین را پرسیدم.
در پایان هم برای دانش‌آموزانم، هم به‌صورت فردی و هم گروهی تعیین تکلیف کردم. همه این اقدامات باید در عرض ۳۰ دقیقه انجام می‌شد. باید وقت خود را طوری تنظیم می‌کردم که وقت کم نیاورم.
درباره داوری جشنواره چه نظری دارید؟
در روز اختتامیه نتایج اعلام شد و به‌نظر من داوری‌ها خوب بود. البته، برخی معلمان اعتراض داشتند؛ ولی به‌نظر من هرکس به حقش رسید و داوری منصفانه بود.
به نظر شما نحوه اجرای جشنواره و کیفیت برگزاری چگونه بود؟
به‌نظر من همه برنامه‌ها دقیق و برنامه‌ریزی‌شده بود. همه در زمان مشخص خود طرح درس خود را اجرا کردند؛ بدون این که مشکل یا اختلالی در جریان برق یا سیستم‌ها به‌وجود بیاید. نحوه پذیرایی هم مناسب بود. در حاشیه، برنامه‌هایی نیز برای بازدید از جاهای دیدنی اصفهان هم گذاشته بودند.
موقعیت شما در میان شرکت‌کنندگان چگونه بود؟ آیا راضی هستید؟
واقعیت این است که دراین جشنواره، از ۳۲ نفر شرکت‌کننده، ۵ نفر اول، ۱۰ نفر دوم و ۱۰ نفر هم سوم شدند. من رتبه سوم را کسب کردم؛ البته رقابت خیلی تنگاتنگ بود و حقیقتاً همه اجراها خوب بود؛ ولی کسانی رتبه‌های بالا را کسب کردند که روش تدریس‌شان فعال و دانش‌آموزمحور بود و این موضوع خیلی اهمیت داشت؛ ولی درهرصورت تجربه خوبی بود؛ زیرا بعد از شرکت در جشنواره اعتمادبه‌نفس بیشتری پیدا کردم.
به‌طور خلاصه دستاورد شما از این جشنواره چه بود؟
در نهایت دستاورد من پیداکردن دوستان و همکاران بسیار خوبی از سراسر ایران بود که می‌توانم در مسائل مختلف تدریس زیست‌شناسی از آن‌ها کمک بگیرم و در مورد موضوعات مختلف کتب جدیدالتألیف باهم بحث کنیم و به نتیجه مطلوب برسیم و دیگر اینکه باعث شد که خودم را باور کنم و بدانم که با اعتماد به نفس و تلاش می‌توان به موفقیت رسید.
سپاسگزاریم.
در نهایت دستاورد من پیداکردن دوستان و همکاران بسیار خوبی از سراسر ایران بود که می‌توانم در مسائل مختلف تدریس زیست‌شناسی از آن‌ها کمک بگیرم