نقد و بررسی کتاب «مطالعات اجتماعی» پایه پنجم ابتدایی براساس مؤلفه های تفکر انتقادی لیپمن

پژوهش حاضر با هدف تعیین میزان توجه به مؤلفه‌های حقوق شهروندی در مجله «رشد دانش‌آموز» انجام گرفت.

تحلیل محتوای کتاب مطالعات اجتماعی پایه نهم متوسطه براساس مهارت ‌های مورد نیاز دانش‌آموزان در قرن حاضر تفکر انتقادی بیشتر، مهارت ارتباطی کمتر

آموزش علوم اجتماعی باید بتواند با ایجاد علاقه، فرصت مواجهه فعال و خلاق دانش آموزان را با این علوم فراهم کند و برای نوآوری علمی اثری ترغیب کننده داشته باشد. فراهم کردن زمینه این برخورد فعال نخست بر عهده مؤلفان کتاب درسی است. جامعه شناسی (1) رشته ادبیات و علوم انسانی یکی از درسهای تخصصی پایه دهم دوره متوسطه 2 است. این مقاله بر آن است که «درس 14 کتاب جامعه شناسی پایه دهم»، با عنوان «هویت ایرانی ـ ابعاد جمعیتی و اقتصادی» که مبحثی جدید است، را مورد بررسی و تحلیل محتوا قرار دهد.

روش تحقیق در این پژوهش توصیفی و از نوع تحلیل محتواست. جامعه آماری کتاب مطالعات اجتماعی پایه ششم بوده است. در این تحقیق واحد تحلیل متن، تصویر و تمرین بوده است. روایی و پایایی ابزار پژوهش تأیید شده است. عمده ترین یافته های پژوهش بیانگر آن است که 377 مورد در متن، 197 تصویر و 156 فعالیت دانش شهروندی را به گونه ای مطرح ساخته اند که تقریباً در نیمی از متن و تصویرها و تمرین های کتاب مطالعات اجتماعی پایه ششم به عنصر «دانایی محوری» توجه شده است، اما به دیگر عناصر توجه چندانی نشده است. به عبارت دیگر، در متن 192 مورد و 119 تصویر و 87 تمرین به عنصر دانایی محوری در کتاب مطالعات اجتماعی پرداخته اند. در حالیکه در متن و تمرین ها به «مشارکت» و در تصویر به عنصر «انتقادگری» و «انتقادپذیری» اشاره کمتری شده است. به عبارت دیگر، توجه به دانش شهروندی در کتاب مطالعات اجتماعی به میزان قابل توجهی نیست، زیرا بسیاری از عناصر دانش شهروندی مانند مشارکت، انتقادگری و انتقادپذیری در متن، تصویرها و تمرین ها تا حدودی نادیده گرفته شده اند. قصور و ناتوانی کتاب مطالعات اجتماعی در توجه به عناصر دانش شهروندی باعث خواهد شد، دانش آموز نتواند از وظایف شهروندی خود آگاه شود.

برنامه درسی و آموزشی علوم اجتماعی